เครนและปั้นจั่นในโรงงานไม่ใช่แค่อุปกรณ์ยกของหนักธรรมดา แต่เป็นเครื่องจักรที่ต้องรับผิดชอบต่อความปลอดภัยของคนงานหลายสิบชีวิตทุกวัน การละเลยการตรวจสอบอาจนำไปสู่อุบัติเหตุร้ายแรงได้ในพริบตา และที่สำคัญคือเจ้าของโรงงานอาจต้องเผชิญกับโทษทางกฎหมายหากไม่ปฏิบัติตามข้อกำหนด กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานได้กำหนดขั้นตอนการตรวจสอบไว้อย่างชัดเจนเพื่อให้ทุกโรงงานสามารถดำเนินการได้ถูกต้อง บทความนี้จะพาคุณทำความเข้าใจทั้ง 5 ขั้นตอนสำคัญของการตรวจสอบปั้นจั่นตามกฎหมายให้ผ่านมาตรฐานในครั้งเดียว

ตรวจสอบปั้นจั่น

ทำไมการตรวจสอบปั้นจั่นตามกฎหมายจึงสำคัญ

หลายโรงงานอาจมองว่าการตรวจสอบเป็นเพียงภาระงานเอกสารที่ต้องทำตามกฎหมาย แต่ความจริงแล้วมันคือการลงทุนเพื่อความปลอดภัยและความยั่งยืนของธุรกิจในระยะยาว การทดสอบปั้นจั่นกฎหมายไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่เป็นบทเรียนจากอุบัติเหตุร้ายแรงมากมายที่เคยเกิดขึ้นในอดีต

ลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุและความเสียหาย

ปั้นจั่นที่ไม่ได้รับการตรวจสอบอาจมีจุดอ่อนที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า เช่น รอยแตกของโครงสร้าง สายเคเบิลที่สึกกร่อน หรือระบบเบรกที่ไม่ทำงาน เมื่อปั้นจั่นยกของหนักหลายตันขึ้นไป หากเกิดความผิดพลาดแม้เพียงจุดเดียว อาจทำให้สินค้าตกใส่คนงาน หรือเครนล้มทับพื้นที่ทำงาน ซึ่งไม่เพียงทำให้เสียชีวิตหรือบาดเจ็บสาหัส แต่ยังต้องหยุดสายการผลิต เสียค่าชดเชย และเสี่ยงต่อการถูกฟ้องร้อง การตรวจสอบเป็นประจำจึงเป็นเสมือนการซื้อประกันภัยที่คุ้มค่าที่สุด

ปฏิบัติตามกฎหมายแรงงาน พ.ศ. 2554 อย่างถูกต้อง

พระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. 2554 กำหนดให้เครนและปั้นจั่นทุกชนิดที่มีน้ำหนักยกตั้งแต่ 125 กิโลกรัมขึ้นไป ต้องได้รับการตรวจสอบโดยวิศวกรที่มีใบอนุญาตก่อนใช้งาน และต้องมีการตรวจสอบซ้ำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หากไม่ปฏิบัติตาม นายจ้างหรือผู้ควบคุมงานอาจถูกปรับหรือจำคุกได้ การดำเนินการให้ถูกต้องตั้งแต่เริ่มต้นจึงช่วยให้คุณหลีกเลี่ยงปัญหาทางกฎหมายและสร้างภาพลักษณ์ที่ดีต่อหน่วยงานราชการ

เพิ่มความเชื่อมั่นด้านความปลอดภัยในโรงงาน

เมื่อคนงานรู้ว่าเครนที่พวกเขาใช้งานทุกวันได้รับการตรวจสอบอย่างเป็นทางการ พวกเขาจะรู้สึกปลอดภัยและมั่นใจในการทำงาน ขวัญกำลังใจที่ดีส่งผลต่อประสิทธิภาพการผลิต นอกจากนี้ ลูกค้าและพันธมิจรทางธุรกิจยังให้ความสำคัญกับโรงงานที่มีมาตรฐานความปลอดภัยสูง โดยเฉพาะผู้ที่ต้องผ่านการตรวจสอบ ISO 45001:2018 หรือมาตรฐานความปลอดภัยอื่นๆ การมีใบรับรองการตรวจสอบปั้นจั่นที่ถูกต้องจึงเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างความน่าเชื่อถือให้กับธุรกิจ

ขั้นตอนที่ 1 เตรียมข้อมูลและเอกสารก่อนตรวจสอบ

ก่อนที่จะเรียกหน่วยตรวจสอบเข้ามาตรวจ การเตรียมความพร้อมจากฝ่ายโรงงานเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้กระบวนการดำเนินไปอย่างราบรื่นและประหยัดเวลา หลายโรงงานมักพบปัญหาเอกสารไม่ครบ หรืออุปกรณ์ไม่พร้อมในวันตรวจจริง ทำให้ต้องนัดตรวจใหม่และเสียเวลา การเตรียมตัวที่ดีจึงเป็นก้าวแรกของความสำเร็จ

เอกสารที่ต้องเตรียม เช่น คู่มือปั้นจั่น ใบรับรองผู้ควบคุม

เอกสารสำคัญที่จำเป็นต้องมีคือ คู่มือการใช้งานและบำรุงรักษาจากผู้ผลิต (Manual) ใบรับรองการติดตั้งครั้งแรก (Installation Certificate) ใบอนุญาตผู้ควบคุมเครนและปั้นจั่น (ป.6) ของพนักงานที่ปฏิบัติงานจริง บันทึกการซ่อมบำรุงย้อนหลัง และใบรับรองการตรวจสอบครั้งก่อน (ถ้ามี) นอกจากนี้ควรเตรียมแผนผังแสดงตำแหน่งติดตั้งเครน รายละเอียดโครงสร้างอาคาร และข้อมูลน้ำหนักยกสูงสุด (SWL) ที่กำหนดไว้ การมีเอกสารครบทำให้วิศวกรผู้ตรวจสามารถทำงานได้รวดเร็วและแม่นยำยิ่งขึ้น

การตรวจสอบเบื้องต้นโดยเจ้าของสถานประกอบการ

ก่อนวันนัดตรวจจริง ควรให้ทีมซ่อมบำรุงของโรงงานทำการตรวจสอบเบื้องต้นก่อน เช่น ทดสอบการเดินทุกทิศทาง ตรวจสอบสายเคเบิลหรือโซ่ยก ระบบเบรก ไฟสัญญาณเตือน และรีโมทไร้สายหากมี หากพบชิ้นส่วนผิดปกติควรซ่อมแซมหรือเปลี่ยนทันที เพื่อไม่ให้ผลการตรวจออกมาไม่ผ่าน การตรวจสอบล่วงหน้ายังช่วยให้คุณประเมินงบประมาณที่อาจต้องใช้ในกรณีที่มีอะไหล่ต้องเปลี่ยน

Checklist ความพร้อมของอุปกรณ์ก่อนเข้าตรวจจริง

สิ่งที่ควรเช็กก่อนวันตรวจรวมถึงการทดสอบให้แน่ใจว่าเครนสามารถยกน้ำหนักสูงสุดได้จริง พื้นที่โดยรอบปลอดภัยและไม่มีสิ่งกีดขวาง ไฟฟ้าและระบบควบคุมทำงานปกติ และมีอุปกรณ์ทดสอบน้ำหนัก (Test Weight) เตรียมไว้พร้อม หากโรงงานยังไม่มีอุปกรณ์ทดสอบน้ำหนัก หน่วยตรวจสอบส่วนใหญ่จะนำมาให้ แต่ควรแจ้งล่วงหน้าเพื่อความสะดวกในการประสานงาน

ขั้นตอนที่ 2 เลือกหน่วยตรวจสอบที่ได้รับอนุญาตจากกรมสวัสดิการฯ

หนึ่งในความผิดพลาดที่พบบ่อยคือการใช้บริษัทตรวจสอบที่ไม่ได้รับอนุญาต ทำให้ใบรับรองที่ได้มาไม่มีผลทางกฎหมาย การเลือกหน่วยตรวจที่ถูกต้องจึงเป็นเรื่องสำคัญที่จะช่วยให้คุณมั่นใจได้ว่าผลการตรวจสอบเป็นที่ยอมรับ

วิธีตรวจสอบรายชื่อหน่วยงานที่ได้รับอนุญาต

กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานมีเว็บไซต์ที่เผยแพร่รายชื่อหน่วยตรวจสอบที่ได้รับอนุญาตอย่างเป็นทางการ คุณสามารถเข้าไปตรวจสอบได้ที่เว็บไซต์กรมหรือสอบถามจากสำนักงานสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจังหวัด นอกจากนี้ ควรตรวจสอบว่าหน่วยตรวจนั้นมีใบอนุญาตยังไม่หมดอายุ และมีขอบเขตการให้บริการครอบคลุมประเภทเครนที่คุณต้องการตรวจ เพราะบางหน่วยอาจมีใบอนุญาตเฉพาะเครนบางชนิดเท่านั้น

คุณสมบัติวิศวกรผู้ตรวจสอบที่ถูกต้อง

วิศวกรที่มาตรวจต้องเป็นผู้ที่จบวิศวกรรมศาสตรบัณฑิตสาขาที่เกี่ยวข้อง มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุม และผ่านการอบรมหลักสูตรการตรวจสอบเครนและปั้นจั่นจากกรมสวัสดิการฯ หรือหน่วยงานที่ได้รับรับรอง การตรวจสอบคุณสมบัติของวิศวกรก่อนนัดหมายจะช่วยป้องกันปัญหาที่ผลการตรวจไม่เป็นที่ยอมรับในภายหลัง

ข้อควรระวังในการเลือกบริษัทตรวจสอบภายนอก

แม้ว่าราคาเป็นปัจจัยหนึ่งที่ต้องพิจารณา แต่ไม่ควรเป็นตัวชี้วัดหลัก ควรเลือกบริษัทที่มีประสบการณ์ในอุตสาหกรรมของคุณโดยเฉพาะ เพราะเครนในโรงงานแต่ละประเภทมีลักษณะการใช้งานที่แตกต่างกัน บริษัทที่มีทีมงานมืออาชีพมักให้คำแนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการบำรุงรักษาและการปรับปรุงความปลอดภัย ไม่ใช่แค่มาตรวจแล้วเสร็จภารกิจ นอกจากนี้ควรเช็กว่าบริษัทนั้นมีประกันภัยความรับผิดชอบครอบคลุมหรือไม่ เพื่อความมั่นใจในกรณีที่เกิดปัญหาระหว่างการตรวจสอบ

ขั้นตอนที่ 3 การทดสอบปั้นจั่นตามมาตรฐาน

เมื่อหน่วยตรวจเข้ามาถึงโรงงาน ขั้นตอนการทดสอบจะเริ่มขึ้นอย่างเป็นระบบตามมาตรฐานที่กรมสวัสดิการฯ กำหนด การทดสอบจะครอบคลุมทั้งโครงสร้าง ระบบกลไก และความสามารถในการรับน้ำหนัก เพื่อให้มั่นใจว่าเครนสามารถทำงานได้อย่างปลอดภัยในทุกสถานการณ์

การทดสอบ Static Load และ Dynamic Load

การทดสอบ Static Load คือการยกน้ำหนักทดสอบที่มากกว่าน้ำหนักยกจริงประมาณ 125% ขึ้นไปแล้วค้างไว้เพื่อตรวจสอบว่าโครงสร้างสามารถรับน้ำหนักได้โดยไม่เกิดการแอ่นตัวผิดปกติหรือความเสียหายใดๆ ส่วนการทดสอบ Dynamic Load คือการยกน้ำหนักทดสอบแล้วเคลื่อนที่ในทุกทิศทางที่เครนสามารถทำได้ เพื่อทดสอบระบบเบรก มอเตอร์ และความราบรื่นในการเคลื่อนที่ การทดสอบทั้งสองแบบจะช่วยเปิดเผยจุดอ่อนที่อาจไม่เห็นในการใช้งานปกติ

วิธีการบันทึกค่าทดสอบและข้อผิดพลาดที่พบบ่อย

วิศวกรจะบันทึกผลการทดสอบทุกรายการลงในแบบฟอร์มมาตรฐาน รวมถึงการตรวจสอบด้วยสายตา (Visual Inspection) และการวัดค่าต่างๆ เช่น ระยะการแอ่นตัวของคาน ความตึงของสายเคเบิล และการทำงานของอุปกรณ์ความปลอดภัย ข้อผิดพลาดที่พบบ่อยในโรงงาน ได้แก่ การใช้น้ำหนักเกินกำหนด ไม่มีป้ายแสดง SWL ที่ชัดเจน รอยสนิมหรือรอยร้าวที่โครงสร้าง สายเคเบิลขาดเส้น และระบบเบรกที่ไม่ทำงาน หากพบข้อบกพร่องเหล่านี้ จะต้องแก้ไขก่อนที่จะได้รับใบรับรอง

ระยะเวลาและรอบการตรวจที่กรมแรงงานกำหนด

เครนและปั้นจั่นใหม่ที่เพิ่งติดตั้งเสร็จต้องได้รับการตรวจสอบและรับรองก่อนเริ่มใช้งาน หลังจากนั้นต้องมีการตรวจสอบซ้ำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หากมีการดัดแปลงหรือซ่อมแซมโครงสร้างหลัก ต้องตรวจสอบใหม่ทันที โรงงานที่ต้องการความปลอดภัยสูงหรือใช้เครนอย่างหนักอาจเลือกตรวจสอบบ่อยกว่านี้ เช่น 6 เดือนครั้ง เพื่อป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น การวางแผนตรวจสอบล่วงหน้าจะช่วยให้ไม่พลาดกำหนดตามกฎหมาย

ขั้นตอนที่ 4 การจัดทำรายงานผลและขอใบรับรอง

หลังจากการทดสอบเสร็จสิ้นและผลการตรวจทุกรายการผ่านตามมาตรฐาน หน่วยตรวจจะดำเนินการจัดทำเอกสารรับรองซึ่งเป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงว่าเครนของคุณปลอดภัยและถูกต้องตามกฎหมาย

รายละเอียดในรายงานผลการตรวจสอบ (Inspection Report)

รายงานผลจะระบุรายละเอียดครบถ้วน เช่น ข้อมูลของเครน (รุ่น ยี่ห้อ หมายเลขเครื่อง น้ำหนักยก) ผลการตรวจสอบแต่ละส่วน ค่าที่วัดได้จากการทดสอบ รายการข้อบกพร่อง (ถ้ามี) และข้อเสนอแนะจากวิศวกร รายงานนี้จะลงนามโดยวิศวกรผู้ตรวจและประทับตราหน่วยตรวจสอบอย่างเป็นทางการ เจ้าของโรงงานควรอ่านรายงานอย่างละเอียดและสอบถามหากมีข้อสงสัย เพราะข้อมูลในนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนบำรุงรักษาในอนาคต

ใบรับรองผลการตรวจสอบ (Certificate) และอายุการใช้งาน

เมื่อเครนผ่านการตรวจสอบ จะได้รับใบรับรอง (Certificate of Inspection) หรือที่เรียกกันว่า ป.จ.1 ซึ่งมีอายุ 1 ปีนับจากวันที่ออกเอกสาร ใบรับรองนี้ต้องแสดงไว้ใกล้กับปั้นจั่นเพื่อให้พนักงานงานและเจ้าหน้าที่ตรวจสามารถเห็นได้ง่าย นอกจากนี้ควรเก็บสำเนาเอกสารไว้ที่สำนักงานบริหารด้วย เนื่องจากเจ้าหน้าที่จากกรมสวัสดิการฯ อาจเข้าตรวจสอบได้ทุกเมื่อ

การเก็บเอกสารไว้เป็นหลักฐานทางกฎหมาย

เอกสารทั้งรายงานและใบรับรองต้องเก็บรักษาไว้อย่างน้อย 5 ปี ตามข้อกำหนดกฎหมาย ควรจัดทำระบบเก็บเอกสารที่เป็นระเบียบ เช่น แยกตามหมายเลขเครนหรือจัดเรียงตามปี เพื่อความสะดวกในการค้นหาเมื่อต้องการ ในปัจจุบันหลายบริษัทเก็บสำเนาอิเล็กทรอนิกส์เพิ่มเติมเพื่อป้องกันการสูญหาย และอำนวยความสะดวกในการส่งข้อมูลเมื่อมีการตรวจสอบจากหน่วยงานราชการหรือลูกค้า

ขั้นตอนที่ 5 การบำรุงรักษาและตรวจสอบซ้ำประจำปี

การได้รับใบรับรองไม่ได้หมายความว่าจบภารกิจ การดูแลรักษาอย่างต่อเนื่องคือสิ่งที่ทำให้เครนของคุณปลอดภัยและพร้อมใช้งานตลอดเวลา รวมถึงการเตรียมพร้อมสำหรับการตรวจสอบครั้งต่อไปในอีก 1 ปีข้างหน้า

การตรวจเช็กประจำเดือนโดยผู้ควบคุมปั้นจั่น

กฎหมายกำหนดให้มีการตรวจสอบเครนประจำเดือนโดยผู้ที่มีใบอนุญาตผู้ควบคุมปั้นจั่น (ป.6) และบันทึกผลลงในสมุดบันทึกการตรวจสอบ รายการที่ต้องตรวจรวมถึงสภาพของสายเคเบิลหรือโซ่ การทำงานของระบบเบรก ระบบควบคุม ไฟเตือน และอุปกรณ์ความปลอดภัย การตรวจเช็กสม่ำเสมอจะช่วยจับปัญหาก่อนที่จะลุกลาม และทำให้เครนพร้อมใช้งานอยู่เสมอ หลายโรงงานที่มีหลายเครนจะจัดทำตารางตรวจเช็กเพื่อไม่ให้พลาดการดูแลเครื่องจักรใดเครื่องหนึ่ง โรงงานที่ต้องการความเชี่ยวชาญเพิ่มเติมสามารถส่งพนักงานเข้าอบรมปั้นจั่น 4 ผู้ เพื่อให้มีความรู้ตามมาตรฐานที่กฎหมายกำหนด

การวางแผนตรวจสอบประจำปี (Annual Inspection Plan)

เพื่อไม่ให้พลาดกำหนดการตรวจซ้ำ ควรทำเครื่องหมายในปฏิทินล่วงหน้าก่อนใบรับรองจะหมดอายุอย่างน้อย 1-2 เดือน เพราะหน่วยตรวจบางแห่งอาจมีคิวเต็มโดยเฉพาะในช่วงปลายปีที่หลายโรงงานต้องการตรวจพร้อมกัน การวางแผนล่วงหน้ายังให้เวลาคุณเตรียมงบประมาณสำหรับค่าบริการและค่าซ่อมบำรุงหากพบข้อบกพร่อง นอกจากนี้ควรเก็บประวัติการตรวจทุกครั้งไว้เปรียบเทียบ เพื่อดูแนวโน้มการเสื่อมสภาพของเครนและวางแผนเปลี่ยนอะไหล่สำคัญก่อนจะเกิดปัญหา

สัญญาณเตือนที่ควรหยุดใช้งานทันที

หากพบสัญญาณผิดปกติใดๆ ต่อไปนี้ ต้องหยุดใช้งานทันทีและตรวจสอบโดยช่างผู้เชี่ยวชาญ เช่น เสียงผิดปกติจากมอเตอร์หรือเกียร์ การสั่นหรือกระตุกขณะยกหรือเคลื่อนที่ สายเคเบิลขาดเส้นหรือเปื่อยยุ่ย ระบบเบรกไม่ทำงานหรือทำงานช้า มีรอยร้าวบริเวณโครงสร้างหลัก หรือกลิ่นไฟไหม้จากระบบไฟฟ้า การมองข้าสัญญาณเหล่านี้อาจนำไปสู่อุบัติเหตุร้ายแรงได้ ความปลอดภัยควรเป็นสิ่งสำคัญอันดับแรกเสมอ

สรุป: ตรวจให้ผ่านในครั้งเดียว ปลอดภัยและถูกกฎหมาย

การตรวจสอบปั้นจั่นตามกฎหมายไม่ได้ซับซ้อนอย่างที่คิด หากมีการเตรียมตัวและวางแผนที่ดี การทดสอบปั้นจั่นกฎหมายไม่ใช่แค่การมีใบรับรองไว้แสดง แต่เป็นการลงทุนเพื่อความปลอดภัยที่แท้จริงของพนักงานทุกคน สิ่งสำคัญคือการเลือกหน่วยตรวจสอบที่มีใบอนุญาตและเชี่ยวชาญจริง โดยเฉพาะที่ได้รับมาตรฐาน ISO 9001:2015, ISO 14001:2015 และ ISO 45001:2018 เพราะนอกจากจะช่วยให้ผ่านการตรวจแล้ว ยังได้คำแนะนำดูแลรักษาที่เป็นประโยชน์ในระยะยาว เมื่อปฏิบัติตามทั้ง 5 ขั้นตอนอย่างครบถ้วน การตรวจสอบประจำปีจะกลายเป็นกิจวัตรที่ราบรื่น และพนักงานทุกคนได้ทำงานอย่างปลอดภัยและมั่นใจจริง ๆ

📌 เรื่องความคุ้มค่าและมาตรฐานการตรวจสอบปั้นจั่น ต้องยกให้เรา TTM Crane ผู้เชี่ยวชาญด้านรอก เครน ปั้นจั่น และบริการตรวจสอบครบวงจร การันตีด้วยมาตรฐานระดับสากล ได้รับการรับรองมาตรฐาน ISO คุณภาพ 9001:2015 สิ่งแวดล้อม 14001:2015 ความปลอดภัยและอาชีวอนามัย 45001:2018 พร้อมทีมวิศวกรและช่างมืออาชีพ

ติดต่อเพื่อรับคำแนะนำ หรือสอบถามการตรวจสอบและอบรมปั้นจั่นได้ที่

📞 Tel: 092-874-4551
💬 ID Line: jirayuttm
📘 Facebook: https://www.facebook.com/ttmcrane
📧 Email: contact@ttmcrane.com
🌐 Website: http://www.ttmcrane.com