การทำงานในโรงงานอุตสาหกรรมหรือโลจิสติกส์นั้น การใช้รอกโซ่ถือเป็นอุปกรณ์ที่ขาดไม่ได้สำหรับการยกของหนัก เมื่อเราต้องใช้งานอุปกรณ์นี้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ การเข้าใจ ส่วนประกอบของรอกโซ่ อย่างถี่ถ้วนจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง ไม่ว่าจะเป็นชุดเฟือง ระบบเบรก ตะขอ หรือโซ่ แต่ละส่วนล้วนมีหน้าที่และคุณสมบัติเฉพาะตัว ซึ่งหากเราเข้าใจโครงสร้างเหล่านี้ จะช่วยให้สามารถเลือกใช้งาน ดูแลรักษา และตรวจสอบความปลอดภัยได้อย่างถูกต้อง

รอกโซ่ (Chain Hoist) คืออะไร? ทบทวนหลักการทำงานเบื้องต้น

ก่อนที่เราจะเจาะลึกเข้าไปในแต่ละชิ้นส่วน ควรทำความเข้าใจพื้นฐานของ รอกโซ่ กันก่อน รอกโซ่เป็นอุปกรณ์ที่ใช้หลักการทดแรงผ่านระบบเฟืองและโซ่ เพื่อช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานสามารถยกของหนักได้ด้วยแรงที่น้อยกว่า โดยแบ่งออกเป็นประเภทหลักๆ ได้ดังนี้

รอกโซ่มือสาว (Hand Chain Hoist)

รอกโซ่มือสาวเป็นรอกที่ใช้แรงคนในการขับเคลื่อน โดยผู้ใช้จะดึงโซ่สาว (Hand Chain) เพื่อให้โซ่ยก (Load Chain) ทำงานยกของขึ้นหรือลง ข้อดีของรอกชนิดนี้คือไม่ต้องใช้ไฟฟ้า สามารถใช้งานได้ในพื้นที่ที่ไม่มีแหล่งจ่ายไฟ และมีราคาที่เข้าถึงได้ง่าย

รอกโซ่ยก (Lever Hoist)

รอกโซ่ยกหรือที่เรียกกันว่า Come-along นั้นใช้คันโยกในการขับเคลื่อน เหมาะสำหรับการใช้งานในพื้นที่จำกัด หรือต้องการความแม่นยำในการปรับตำแหน่ง การทำงานจะอาศัยการสับคันโยกไปมาเพื่อสร้างแรงทดที่มีประสิทธิภาพสูง

เจาะลึกโครงสร้างและส่วนประกอบหลักของรอกโซ่

เมื่อเข้าใจประเภทของรอกโซ่แล้ว ต่อไปเราจะมาศึกษา ส่วนประกอบรอกโซ่ ที่สำคัญกัน แต่ละชิ้นส่วนมีหน้าที่เฉพาะและต้องทำงานประสานกันเพื่อให้การยกของเป็นไปอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ความเข้าใจในรายละเอียดเหล่านี้จะช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถตรวจสอบ ดูแล และใช้งานได้อย่างเหมาะสม

ชุดเฟือง (Gear System) หัวใจสำคัญของการทดแรง

ชุดเฟืองเป็นส่วนประกอบที่สำคัญที่สุดในรอกโซ่ เพราะเป็นหัวใจของการทดแรง ภายในโครงรอกจะมีเฟืองหลายชั้นที่ต่อเชื่อมกัน เมื่อเราดึงโซ่สาวหรือใช้คันโยก เฟืองเหล่านี้จะทำงานร่วมกันเพื่อเพิ่มแรงบิด และลดแรงที่ผู้ใช้ต้องออก อัตราทดแรงจะแตกต่างกันไปตามรุ่นและขนาดของรอก โดยทั่วไปจะมีอัตราส่วนประมาณ 1:10 ถึง 1:20 ขึ้นอยู่กับพิกัดน้ำหนักที่รองรับ

ชุดเบรก (Brake System) ระบบความปลอดภัย ป้องกันการรูด

ระบบเบรกเป็นอีกหนึ่ง ส่วนประกอบของรอกโซ่ ที่มีความสำคัญต่อความปลอดภัย เมื่อเราหยุดดึงโซ่สาวหรือปล่อยคันโยก ระบบเบรกจะทำงานโดยอัตโนมัติเพื่อป้องกันไม่ให้น้ำหนักรูดลงมา ระบบนี้มักใช้หลักการเบรกแบบ Weston Load Brake หรือเบรกแบบฟันเฟือง ซึ่งจะล็อกไม่ให้เฟืองหมุนย้อนกลับเมื่อไม่มีแรงขับเคลื่อน

ตะขอ (Hooks) ส่วนสำคัญในการเกี่ยวและยก

ตะขอเป็นชิ้นส่วนที่ติดต่อโดยตรงกับทั้งจุดแขวนและสิ่งของที่จะยก การออกแบบและคุณภาพของตะขอจึงมีผลโดยตรงต่อความปลอดภัยในการใช้งาน ตะขอที่ดีจะต้องผลิตจากเหล็กกล้าคุณภาพสูง และผ่านกระบวนการชุบแข็งเพื่อให้รองรับน้ำหนักได้ตามที่กำหนด

ตะขอบน (Top Hook) / ตะขอแขวน

ตะขอบนหรือตะขอแขวนจะเชื่อมต่อกับโครงสร้างหรือจุดยึดที่มั่นคง เช่น คานเครน รางเครน หรือโครงเหล็ก รูปทรงของตะขอจะออกแบบให้กระจายน้ำหนักอย่างสม่ำเสมอและมีความแข็งแรงเพียงพอรองรับแรงดึงในแนวดิ่ง

ตะขอล่าง (Bottom Hook) / ตะขอสำหรับยก

ตะขอล่างจะเชื่อมต่อกับสิ่งของที่ต้องการยก มักจะมีการออกแบบให้สามารถหมุนได้ 360 องศา เพื่อความสะดวกในการยึดและป้องกันการบิดของโซ่ยก ตะขอนี้จะรับน้ำหนักของสิ่งของทั้งหมดและต้องมีความแข็งแรงเพียงพอ

สลักนิรภัย (Safety Latch) ที่ตะขอ

สลักนิรภัยเป็นส่วนเพิ่มเติมที่ติดอยู่กับตะขอเพื่อป้องกันการหลุดของสลิงหรือโซ่ยึด โดยเฉพาะในขณะที่มีการเคลื่อนไหวหรือการสั่นสะเทือน สลักนี้จะเป็นแบบสปริงดันหรือแบบสกรู ทำหน้าที่ปิดช่องเปิดของตะขอไม่ให้สิ่งที่เกี่ยวอยู่หลุดออกมาได้

โซ่ (Chains) เส้นเลือดหลักของการทำงาน

โซ่เป็นส่วนประกอบรอกโซ่ ที่เห็นได้ชัดเจนและมีความสำคัญมากในรอกโซ่ หนึ่งตัวจะมีโซ่อยู่ 2 เส้น แต่ละเส้นมีหน้าที่และลักษณะการใช้งานที่แตกต่างกัน คุณภาพของโซ่จะส่งผลโดยตรงต่อประสิทธิภาพและความปลอดภัยในการใช้งาน

โซ่ยก (Load Chain) โซ่รับน้ำหนักโดยตรง

โซ่ยกเป็นโซ่ที่รับน้ำหนักของสิ่งของที่ยกโดยตรง มักจะเป็นโซ่ลิงค์สั้นที่มีความแข็งแรงสูง ผลิตจากเหล็กกล้าคุณภาพและผ่านการชุบแข็ง โซ่ยกจะมีข้อต่อที่แน่นหนาและรูปร่างที่เหมาะสมกับล้อโซ่เพื่อให้การส่งกำลังเป็นไปอย่างราบรื่น

โซ่สาว/โซ่ดึง (Hand Chain) โซ่สำหรับควบคุม

โซ่สาว หรือ โซ่ดึงเป็นโซ่ที่ผู้ใช้งานจะจับและดึงเพื่อควบคุมการทำงานของรอก โซ่นี้จะมีขนาดเล็กกว่าโซ่ยกและออกแบบให้จับถือสะดวก บางรุ่นจะมีการเคลือบพลาสติกหรือยางที่บริเวณที่จับเพื่อลดการลื่นและเพิ่มความสะดวกสบายในการใช้งาน

ล้อโซ่ (Load Sheave / Pocket Wheel) ชิ้นส่วนที่สัมผัสกับโซ่ยก

ล้อโซ่ หรือ Pocket Wheel เป็นชิ้นส่วนที่ทำจากเหล็กหล่อหรือเหล็กกล้า มีร่องสำหรับให้โซ่ยกวิ่งผ่าน รูปทรงของร่องจะออกแบบให้เข้ากับขนาดและรูปร่างของโซ่ยกอย่างพอดี เพื่อให้การส่งกำลังมีประสิทธิภาพและลดการสึกหรอ ล้อโซ่จะเชื่อมต่อกับระบบเฟืองและเป็นจุดที่แรงจากเฟืองถูกส่งไปยังโซ่ยก

ส่วนประกอบอื่นๆ ที่ควรรู้จักและความสำคัญ

นอกจาก ส่วนประกอบหลักของรอกโซ่ ที่เราได้กล่าวมาแล้ว ยังมีชิ้นส่วนอื่นๆ ที่มีความสำคัญไม่แพ้กัน ชิ้นส่วนเหล่านี้อาจจะดูไม่เด่น แต่มีหน้าที่สำคัญในการรักษาประสิทธิภาพและความปลอดภัยของรอกโซ่ให้อยู่ในสภาพที่ดีเสมอ การทำความเข้าใจในส่วนประกอบเหล่านี้จะช่วยให้การบำรุงรักษาและการตรวจสอบเป็นไปอย่างถูกต้องครบถ้วน

โครงรอก (Housing / Body): เปลือกนอกที่ปกป้องชิ้นส่วนภายในจากฝุ่น ความชื้น และแรงกระแทก ต้องแข็งแรงและทนทานต่อแรงยก
ตัวหยุดปลายโซ่ (Chain Stopper): ป้องกันไม่ให้โซ่ถูกดึงจนหลุดออกจากตัวรอก ลดความเสี่ยงของอุบัติเหตุร้ายแรง
แผ่นป้ายข้อมูล (Nameplate): แสดงพิกัดการยก ชื่อผู้ผลิต รุ่น ปีที่ผลิต และมาตรฐานที่รองรับ ควรตรวจสอบก่อนใช้งานเสมอ
ลูกปืน (Bearings): ช่วยลดแรงเสียดทานในจุดหมุน ทำให้รอกทำงานลื่นไหล และช่วยยืดอายุการใช้งาน

จุดที่ต้องตรวจสอบเป็นพิเศษเพื่อความปลอดภัยในการใช้งานรอกโซ่

การใช้งานรอกโซ่ ให้ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพนั้น การตรวจสอบส่วนประกอบรอกโซ่ เป็นประจำเป็นสิ่งจำเป็น มีหลายจุดที่ต้องให้ความสนใจเป็นพิเศษเพราะการเสื่อมสภาพหรือความเสียหายในส่วนเหล่านี้อาจนำไปสู่อุบัติเหตุร้ายแรงได้ ดังนั้นผู้ใช้งานจึงควรมีความรู้และทักษะในการตรวจสอบเบื้องต้น

การสึกหรอของโซ่ยกและตะขอ

โซ่ยกและตะขอ เป็นชิ้นส่วนที่รับน้ำหนักโดยตรงและมีโอกาสสึกหรอมากที่สุด การตรวจสอบการสึกหรอของโซ่ยกควรดูที่เส้นผ่านศูนย์กลางของลิงค์ หากมีการสึกหรอมากกว่า 10% ของเส้นผ่านศูนย์กลางเดิม หรือมีรอยแตกร้าว จะต้องเปลี่ยนทันที สำหรับตะขอนั้น ต้องตรวจสอบรอยแตก การเสียรูปทรง และการสึกหรอที่ปลายตะขอ

ประสิทธิภาพของระบบเบรก

ระบบเบรกเป็นส่วนที่สำคัญต่อความปลอดภัย การทดสอบจะทำได้โดยการยกของหนักขึ้นเล็กน้อยแล้วปล่อยโซ่สาว หากระบบเบรกทำงานดี น้ำหนักจะไม่รูดลงมา หากพบว่าน้ำหนักรูดหรือไม่สามารถหยุดได้ทันที ต้องหยุดการใช้งานและส่งซ่อมทันที

การทำงานของสลักนิรภัย (Safety Latch)

สลักนิรภัยที่ตะขอต้องทำงานอย่างราบรื่นและปิดได้สนิท การตรวจสอบจะทำได้โดยการเปิด-ปิดสลัก หากติดขัดหรือไม่สามารถปิดได้สนิท อาจเป็นเพราะสปริงเสีย การสึกหรอ หรือมีสิ่งแปลกปลอมติดค้าง ควรทำความสะอาดและหล่อลื่นเป็นประจำ

สรุปบทความ

การทำความเข้าใจส่วนประกอบของรอกโซ่ อย่างครบถ้วนเป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับการใช้งานที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ตั้งแต่ระบบเฟืองที่ทำหน้าที่ทดแรง ระบบเบรกที่รับประกันความปลอดภัย ไปจนถึงโซ่และตะขอที่เป็นจุดสัมผัสโดยตรงกับงาน แต่ละชิ้นส่วนล้วนมีความสำคัญและต้องทำงานประสานกันอย่างสมบูรณ์

สำหรับผู้ที่ต้องการใช้รอกโซ่ ในโรงงานหรือไซต์งานต่างๆ การตรวจสอบส่วนประกอบรอกโซ่ เป็นประจำจะช่วยป้องกันอุบัติเหตุและยืดอายุการใช้งานของอุปกรณ์ อย่าลืมว่าการลงทุนในรอกโซ่คุณภาพจากผู้ผลิตที่เชื่อถือได้ และการบำรุงรักษาที่เหมาะสม จะเป็นการประกันความปลอดภัยของทีมงานและประสิทธิภาพในการทำงานระยะยาว หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการใช้งานหรือต้องการคำแนะนำเพิ่มเติม ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญหรือตัวแทนจำหน่ายที่มีประสบการณ์เพื่อให้ได้คำแนะนำที่ถูกต้องและเหมาะสมกับการใช้งานเฉพาะของคุณ

📌 เรื่องความคุ้มค่าต้องยกให้เรา TTM Crane
ผู้เชี่ยวชาญด้านลิฟต์ เครน และงานโมดิฟาย การันตีด้วยมาตรฐานรองรับระดับสากล
ได้รับการรับรองมาตรฐาน ISO คุณภาพ 9001:2015 สิ่งแวดล้อม 14001:2015 ความปลอดภัยและชีวอนามัย 45001:2018
———————————————————-
📌ติดต่อเพื่อรับคำแนะนำ หรือสอบถามการอบรมได้ที่
📞Tel : 092-874-4551
ID Line: jirayuttm
Facebook: รอกเครนลิฟต์ ttmcrane เครนและรอกไฟฟ้า ทีมตรวจซ่อมบำรุง อะไหล่ อบรมครบวงจร
Email: contact@ttmcrane.com
Website: www.ttmcrane.com